گاز آمونیاک بویژه برای عملکرد سیستم دفاعی گوساله در برابر پنومونی مضر است.
در یک منبع برای گوساله های شیری با عنوان “جایگاه تازه متولدین برای گوساله های شیری ” کارت گوچ نیازهای محیطی برای گوساله ها پیش از از شیر گیری را به صورت زیر خلاصه کرده است:
۱) محیط استراحت تمیز، خشک و راحت
۲) تهویه کافی
۳) دسترسی مناسب به غذا و آب
این مقاله با پیگیری چگونگی مدیریت در جایگاه گوساله برای رسیدن به این احتیاجات در معرض آمونیاک قرار گرفتن گوساله ها را بررسی می کند. اما قبل از بررسی این موضوع، اجازه دهید به این سئوال جواب دهیم که ” چرا آمونیاک برای گوساله ها مضر است؟”
چرا گاز آمونیاک مضر است؟
چرا آمونیاک برای گوساله ها بد است؟ابتدا باید بدانیم گاز آمونیاک بخصوص برای سیستم دفاعی گوساله در نای خطرناک است. مژکها (انگشتان مویی) نای را می پوشانند. کار آنها هل دادن و خارج کردن مواد خارجی است که گوساله در زمان استنشاق به داخل نای برده است. راهی که توسط آن، در نهایت آشغالهایی که شامل پاتوژنها می باشند باعث عفونت در شش نمی شوند.
سیستم انتقالی مژکی، شامل بسیاری از این مژکهاست. هر کدام در یک الگوی زنشی ( ضربه ای) بالا آمده و به عقب بر می گردند. این الگوهای زنشی با هم هماهنگ می شوند و بصورت یک فعالیت موجی مشاهده می شود. بنابراین مژه ها از طریق فعالیت موجی خود هم مایعات و هم مواد جامد را بالا برده و از نای خارج می کنند. این روش می تواند یک راه دفاعی موثر در برابر عفونتهای تنفسی باشد.
اما اگر مهارکننده های مضر ظاهر شوند، سیستم می تواند شکست بخورد.
بعضی ویروسها بویژه، PI3 و BRSV مژه ها را نابود می کنند.حتی در غیاب این ویروسها، سطوح پایین گاز آمونیاک بطور مزمن، سیستم دفاعی را ضعیف می کند. این مسئله به پاتوژنها اجازه می دهد به بافتهای تنفسی داخلی وارد شوند. در حالتی که هم الگوی زنشی مژه ها بصورت انفرادی و هم فعالیت موجی موزون آنها ضعیف شده، سیستم انتقال مژه ای نمی تواند پاتوژنها را به اندازه کافی بالا برده و از نای خارج کند.
چرا آمونیاک برای گوساله ها بد است؟ برای قسمت دوم جواب، ابتدا باید به این سئوال پاسخ دهیم که “خطرات ایجاد کننده عفونت تنفسی برای گوساله ها چیست؟” دو فاکتور محیطی به طور حتم گوساله ها را در معرض باکتری های ایجاد کننده پنومونی قرار می دهند. فاکتور اول این است که گوساله در کنار مادر خود قرار بگیرد. گاوهای بالغ ذاتاً حامل فاکتورهای بیماریزا هستند. وقتی مادر گوساله خود را لیس می زند، از این طریق یک کار موثر برای تلقیح ویروسها، باکتریها و پارازیتها را انجام می دهد.
فاکتور محیطی دیگر این است که گوساله از طریق تراکم بالای گاوهای مجاور و یا از طریق وسایل گوساله زایی در معرض باکتریهای ایجاد کننده پنومونی قرار بگیرند. بنابراین، بعید است که حتی گوساله های تازه متولد شده باکتریهای ایجاد کننده پنومونی را نداشته باشند. این باکتریها بسیار رایج هستند که اغلب تصور می شود که آنها بعنوان ساکنین معمول قسمت بالایی دستگاه تنفسی گوساله بشمار می روند. به این دلایل، هر زمان که سیستم انتقال مژکی ضعیف باشد، گوساله ها در معرض ریسک بالایی از ابتلا به بیماریهای تنفسی قرار خواهند داشت.
چطور می توان در معرض آمونیاک بودن را کاهش داد؟
راه موثر برای کاهش در معرض آمونیاک قرار گرفتن، تولید نشدن این گاز است. اما در جایگاه گوساله، شرایط مثبت و مفیدی برای فعالیت میکروبها وجود دارد. اوره هم رطوبت و هم مواد مغذی را فراهم می‌کند. گوساله ها بستر را گرم نگه می دارند و مواد بستر اغلب یک pH مطلوب را در محیط فراهم می‌سازند.
بنابراین چطور می توان پوسیدگی کود را کاهش دهیم؟ ۱- شرایط خشک تر، میزان کمتر رشد باکتریایی و آزاد سازی آمونیاک را با عث می شود. ۲- فراهم کردن مقدار کمتر اکسیژن برای باکتریها، میزان کمتر آزاد سازی گاز آمونیاک را باعث می شود. ۳- کود ( مخلوط ادرار و مدفوع) روی پوست یک حیوان گرم، سریعتر آمونیاک تولید می کند، تمیز تر نگهداشتن گوساله، باعث کمتر شدن آزاد سازی آمونیاک می شود.
تمام این فاکتورها به بستر خشک تمیز اضافه می شوند. خشک به چه معنی است؟ زانوی خود را روی بستر بگذارید. اگر زانوی شما خیس شد، بستر به اندازه کافی برای کاهش تولید آمونیاک خشک نیست. مقدار کافی بستر، شرایط را خشک نگه می دارد. بر خورد اول علیه آمونیاک! مقدار کافی بستر شرایط بی‌هوازی (اکسیژن پایین) نامساعد برای رشد میکروبی فراهم می کند. برخورد دوم! مقدار کافی بستر گوساله های تمیز را بیشتر می کند. برخورد سوم! پاک کردن باکتریهای ایجاد کننده آمونیاک. همچنین، فراهم کردن گردش کافی هوا از طریق تهویه خوب به انتقال هوای پر از آمونیاک کمک خواهد کرد.
مهندس شهرزاد قاسمی – کارشناس ارشد علوم دامی ( اختصاصی گروه علمی فارمنا )
دیدگاهتان را بنویسید