مصرف سرانه شیر در ایران یک ششم متوسط مصرف در اروپا است

براساس گزارش سازمان های بین المللی مصرف سرانه شیر یکی از معیارهای توسعه و پیشرفت فرهنگی آن جامعه محسوب می شود.

در واقع پزشکان، متخصصان تغذیه و سازمان های بهداشتی بین المللی مانند سازمان بهداشت جهانی ضرورت مصرف روزانه شیر و فرآورده های لبنی را بارها در گزارش های سالانه و موردی مطرح کرده اند.

طبق گزارش وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ؛سرانه مصرف شیر در ایران ۷۰ تا ۸۰ کیلوگرم در سال است در حالیکه این میزان در کشورهای توسعه یافته به ۳۰۰ کیلوگرم می رسد.

براساس این گزارش میزان مصرف شیر در الگوی مصرف غذایی خانوار در مقایسه با سبد مطلوب غذایی کشور فاصله زیادی دارد؛ به طور مثال اکنون ایرانیان روزانه ۱۹۰ گرم شیر و مواد لبنی مصرف می کنند، درحالیکه طبق سبد مطلوب پیشنهادی غذایی، باید حداقل ۲۵۰ گرم شیر و لبنیات در روز مصرف کنند.

کارشناسان تغذیه می گویند:هر چه میزان مصرف پروتئین وویتامین ها و املاح مهم نظیر کلسیم به سطوح استاندارد (تعیین شده توسط سازمان های جهانی ) نزدیکتر باشد یکی از فاکتورهاری سلامتی اجتماع تامین شده است .

به گفته این متخصصان، شیر یک ماده غذایی متراکم و تنها ماده شناخته شده در طبیعت است که می تواند نیاز بدن را به طور کامل و متعادل تامین کند . علاوه براین این ماده با ارزش به عنوان غذا نه تنها برای کودکان بلکه برای همه افراد بزرگسالان نیز مفید است بنابراین کمبود آن در رژیم غذایی ممکن است مخاطرات بسیاری را در پی داشته باشد .

مشاور دفتر برنامه جهانی غذا سازمان ملل در ایران در خصوص ضرورت های مصرف شیر در سلامت فرد و جامعه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت :رشد مطلوب در دوران کودکی و نوجوانی ، بهره مندی از سیستم های دفاعی مطلوب بدن و ممانعت از بروز عوارض ناشی از کمبود مواد مغذی با تداوم مصرف شیر و فرآورده های آن در طول زندگی امکان پذیر است .

دکتر عزیزالله کمال زاده تاکید کرد :مصرف روزانه ۳ لیوان شیر یا ترکیبی از ۱ تا ۲ لیوان شیر ، یک کاسه ماست و ۴۰ تا ۵۰ گرم پنیر می تواند عمده احتیاجات بدن انسان را تامین کند.

به گفته وی شیر در اغلب مسمومیت ها به عنوان ترکیب کاهش دهنده عوارض مسمومیت مورد استفاده قرار گیرد .

کمال زاده اضافه کرد:امروزه آلودگی های ناشی از اکسید کربن ، گوگرد ، سرب ، مس ، آرسنیک ، ریز گردها و غیره از خطرناک ترین عوارض زندگی شهری و حتی روستایی است . مصرف روزانه ۱ تا ۲ لیوان شیر تا حد زیادی عوارض مسمومیت با این مواد را کاهش دهد .

وی یاد آور شد :هر لیوان شیر ۲۵۰ میلی لیتر، حدود ۳۱۵ میلی گرم کلسیم دارد که ۳۰ درصد کلسیم روزانه مورد نیاز بدن انسان را تامین می کند.

متخصص تغذیه و فیزیولوژی به کلسیم به عنوان یکی از مهمترین تر کیبات معدنی اشاره کرد و گفت: کلسیم نقش اساسی در استحکام استخوان ها دارد .

وی همچنین با اشاره به نقش شیر در پیشگیری از نرمی و پوکی استخوان گفت : کمبود کلسیم در کودکان موجب نرمی استخوان ، نقصان رشد ،خرابی لثه و دندان و در بزرگسالان سبب پوکی استخوان می شود. پوکی استخوان با پیر شدن و تشدید کاهش مغز استخوان اتفاق می افتد. این عارضه بخصوص در زنان یائسه و در مردان مسن بیشتر دیده می شود.

وی با بیان اینکه زنان ایرانی حدود ۲۰ سال زودتر دچار پوکی استخوان می شوند اظهار کرد : در حال حاضر سن پوکی استخوان در زنان ۳۵ سالگی و در مردان ۴۰ تا ۴۵ سالگی اتفاق می افتد.

کمال زاده یاد آور شد :در ایران از هر ۳ زن بالای ۴۰ سال یک نفر دچار پوکی استخوان هستند

مشاور دفتر برنامه جهانی غذا سازمان ملل متحد در ایران با بیان اینکه شیر مهمترین منبع تامین کننده کلسیم و فسفر است و همچنین حاوی مقادیرپتاسیم ، سدیم ، آهن ، ید ، منیزیم ، روی است .

وی اضافه کرد :کلسیم و فسفر در مجموع ۷۰ درصد از مواد معدنی موجود در بدن را تشکیل می دهد. حدود ۹۹ درصد کلسیم بدن در استخوان ها و دندان قرار دارد .زمانی که کلسیم ویتامین D به اندازه کافی تامین شود عمل جذب از طریق روده باریک صورت می گیرد و نیاز بدن برطرف شود.

به گفته این متخصص تغذیه و فیزیولوژی مقدار کلسیم مورد نیاز بدن بسته به سن ، وزن و شرایط جسمی افراد متفاوت است و بین ۴۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی گرم در روز است .

وی افزود :زنان حدود ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ و مردان حدود ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم در روز نیاز دارند. این میزان در زنان باردار و دوره شیر دهی ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی گرم توصیه شده است و این در حالی است که کلسیم موجود در منابع گیاهی و سبزیجات مانند اسفناج ، انواع کلم ها نمی توانند مانند کلسیم شیر مفید و قابل جذب نیست .

کمال زاده یادآور شد : پوکی استخوان عوارض زیادی را موجب می شود که برخی از آنها می توان درد مفاصل و درد در ناحیه کمر و ران ،شکستگی استخوان ها با کوچکترین ضربه ، بخصوص در نواحی مچ دست و پا ، لگن ، کمر و غیره ، کوتاه شدن قد و قوز پشت است .

وی همچنین گفت : تراکم استخوانی در سن ۲۰ تا ۳۰ سالگی است و بعد از آن به تدریج کاهش می یابد . شیر یا چربی کم از نظر کلسیم غنی و کالری پایینی دارد و می توان از آن در رژیم لاغری استفاده کرد.

وی به دیگر فواید شیر اشاره کرد و گفت :شیر یکی از منابع غنی از نظر ویتامین ها است مثلا کمبود A در بدن موجب ایجاد اختلالات شب کوری ، عدم دید ، زبر و خشن شدن پوست ، اختلالات تولید مثل کاهش و سپس توقف اشتها ، توقف رشد و کاهش وزن می شود.

وی افزود : ویتامین D ، ویتامین B1 ، ویتامین B2 ، ویتامین B3 ، ویتامین B5 ،ویتامین B6 ، اسید فولیک ،ویتامین H ، و ویتامین B12 در شیر وجود دارد که از بسیاری از بیماری ها پیشگیری می کند.

این متخصص تغدیه و فیزیولوژی اظهار کرد :هر ساله ترکیبات جزیی تری از شیر شناسایی می شود به طوری که تاکنون بیش از ۲۰۰ نوع ترکیبات جزیی مختلف شیر شناسایی شده است و بعد از خون شیر پیچیده ترین مایع بیولوژیکی است .

کمال زاده اضافه کرد :شیر مخلوط پیچیده و یکنواختی از مواد معدنی ، پروتئین ها ، ویتامین ها ، چربی ها ، کربوهیدرات ها و بسیاری دیگر از ترکیبات آلی است .

وی با مقایسه وضعیت مصرف شیر درایران و سایر کشورها گفت: سرانه مصرف شیر و لبنیات در کشورهای اروپایی ۳۵۰ کلیوگرم است و این در حالی است که در کشور ما این میزان به ۶۰ تا ۷۰ کیلوگرم رسیده است .

مشاور دفتر برنامه جهانی غذا سازمان ملل متحد در ایران گفت : قبل از گرانی شیر، مصرف شیر هر ایرانی بین ۹۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم بود اما این میزان در سال های اخیر به ۶۰ تا ۷۰ کیلو گرم کاهش یافته است .

وی به ضرورت مصرف شیر در بین همه آحاد جامعه اشاره کرد و گفت : فرهنگ سازی مصرف شیر در بین مردم و حمایت های دولت و مسئولان می تواند مسیر جامعه را به سمت سلامتی و تندرستی هدایت نماید .

وی تاکید کرد: کاهش مصرف شیر و لبنیات با افزایش قیمت علوفه افزایش یافت و بسیاری از مردم شیر را در سبد غذایی خود به حداقل رساندند.

کمال زاده اظها رکرد : یکی از مهمترین راهکارهایی که دولت می تواند به فرهنگ مصرف شیر و لبنیات کمک کند، این است که به جای دادن یارانه غیرنقدی به کارخانجات و دامداران، آن را در قالب یارانه هدفمند به گروه های هدف پرداخت کند.

وی به کودکان و دانش آموزان به عنوان مهمترین گروه های هدف اشاره کرد و گفت : در بسیاری از کشورهای جهان برنامه شیر مدارس اجرا می شود و دولت ها یارانه شیر را در قالب شیر مدارس توزیع می کنند.

وی درخاتمه افزود :شیر به حمایت دولت و مسوولان با اختصاص یارانه نیاز دارد و بایستی شیوه در نظر گرفتن یارانه ها به گروه های هدف در سیاستگذاری ها لحاظ شود .