امداد دام در ایران برای نخستین‌بار در جهان

چهاردهم مهر، روزی مبارک در ایران باستان بوده است. زیرا پارسیان، هر سال در چنین روزی، نگهداری از حیوانات را پاس می‌داشتند. سبب آن هم، این است که روز ۱۴ هر ماه، روز گئوس‌روس یا گائوس‌روس یا گوش‌روز مربوط به فرشته گائوس یا فرشته دروازه‌ها یا فرشته نگه‌دارنده حیوانات و سلامت حیوانات و کودکان نام داشت. براین اساس، «روز دامپزشک»، تا به امروز، «چهاردهم مهر»، مانده و در تقویم رسمی کشور هم به ثبت رسیده است. به همین مناسبت، پیش از ظهر دیروز، نشستی با حضور «پیام محبی»؛ نایب‌رییس جامعه دامپزشکان ایران و «سید جاوید آل داود»؛ رییس انجمن حمایت از حیوانات، در بیمارستان دامپزشکی تهران برگزار شد..
«پیام محبی» که خود رییس بیمارستان دامپزشکی تهران است در ابتدا درباره این بیمارستان، به عنوان نخستین بیمارستان دامپزشکی ایران سخن گفت که سال ۸۲ تاسیس شد، از یک سال بعد، کار خود را رسما شروع کرد و حالا به جایی رسیده که روزانه ۱۲۰ تا ۱۵۰ حیوان در آن ویزیت می‌شوند که به نوعی، در دنیا یک رکورد محسوب می‌شود. وی در ادامه چرایی نگهداری از حیوانات در خانه را نیاز عاطفی انسان مدرن دانست و اظهار داشت: «براساس هرم مازلو، مهم‌ترین نیاز انسان، بهداشت است که در این میان، بهداشت تغذیه، از بقیه مهم‌تر است. بنابراین وقتی در قرن بیستم، نگهداری از حیوان، از مزارع به خانه‌ها، سرایت کرد، حفظ سلامت و بهداشت هم اجتناب‌ناپذیر می‌نمود. در نتیجه نقش دامپزشک، در خانواده‌ها، مهم قلمداد شد. همزیستی بشر در کنار حیوان، یک نیاز تلقی می‌شود، زیرا در گذر از عصر سنت به مدرنیته، روابط عاطفی رو به کاستی گذاشته و این خلأ، تنها در ارتباط با یک جاندار که احساس داشته باشد و بازخوردِ احساس ما را پاسخ گوید، به انجام می‌رسد. این نیاز را حیوان خانگی که «پِت» نامیده می‌شود، تامین می‌کند. نتایج تحقیقات بین‌المللی نشان می‌دهد که چنین کاری، میزان خودکشی، اعتیاد و طلاق را نیز کاهش می‌دهد. این مساله در مغرب‌زمین، تا به حد زیادی، حل شد اما در ایران، به نوعی تابو بوده است، به‌طوری که اکنون، به نگهداری از حیوانات غیرمتعارفی چون مار، روی آورده‌اند. آن هم در شرایطی که ما تنها دانش حیوانات متعارف را در اختیار داریم. حتی وقتی درباره بیماری‌های مشترک انسان و دام از صداوسیما، درخواست مصاحبه می‌کنند تاکید می‌کنند که نامی از سگ برده نشود. چون هیچ گاه به این مساله به صورت اصولی فکر نشده و دولتمردان نخواسته‌اند با این قضیه کنار بیایند و نقش دامپزشک، تا به حال، بسیار کمرنگ بوده است. علامت آن هم، سازمان دامپزشکی است که در سطح یک معاونت، در وزارت جهاد کشاورزی باقی مانده است.» او سپس به معضل دیگر دامپزشکی که همان، انتصابی بودن رییس آن است اشاره کرد و گفت: «در اروپا تولید کنسرو، باید با مجوز دامپزشکی باشد اما در ایران، برخلاف بقیه کشورها، با مجوز وزارت بهداشت صورت می‌گیرد. حتی زمانی که‌ آنفلوآنزای مرغی به ایران‌ آمد، به سازمان دامپزشکی اجازه هیچ‌گونه صحبتی در این‌باره داده نشد و آنگاه که معاون سازمان، اظهارنظری کرد، به سرعت برکنار شد. در واقع مسئولان سازمان دامپزشکی، نمی‌توانند هیچ‌گونه واکنشی نشان دهند. این نشان از جایگاه ضعیف و تضعیف شده دامپزشکی در ایران است.» محبی یکی از این دلایل را کمبود دامپزشک در شبکه دامپزشکی کشور می‌داند: «اگر همان‌گونه که بودجه و نیرو در اختیار شبکه بهداشت و درمان کشور است، در اختیار ما هم قرار بگیرد، مشکل تا حد زیادی مرتفع می‌شود.» رییس بیمارستان دامپزشکی تهران، یکی دیگر از نشانه‌هایی را که دامپزشکی جدی گرفته نشده، تعطیلی دامپزشکی ارتش در سال ۸۶ دانست و خاطرنشان کرد: «در شرایطی این اتفاق افتاد که کارخانه تولید موادغذایی مانند کنسرو (اتکا)، محلی برای پرورش سگ‌های مین‌یاب بود و حتی برای نگهداری و درمان حیوانات به‌ویژه اسب، بسیار مناسب بود. حتی خیابان دامپزشکی تهران هم به سبب واقع شدن این مرکز در آنجا، این نام را به خود گرفته بود. اما به یکباره تصمیم به تعطیلی آن گرفته شد ولی هیچ‌کس، حتی مسئولان سازمان دامپزشکی و همکاران ما، چیزی نگفتند. نایب‌رییس جامعه پزشکان ایران در پایان، از طرح ایجاد امداد دام خبر داد و بیان کرد: «من در حال مذاکره با سازمان دامپزشکی و هلال احمر هستم تا بتوانیم امداد دام را راه‌اندازی کرده و در موقع خطر و بزنگاه، از آن برای نجات دام استفاده کنیم که در دنیا چنین چیزی سابقه ندارد. در زلزله سال گذشته در اهر، هِریس و ورزقان، آقای دکتر مظفر رییس سازمان امداد و نجات جمعیت هلال احمر به من گفت گاهی روستاییان به ما مراجعه و تقاضای دو چادر می‌کردند. پس از بررسی، متوجه می‌شدیم که‌ آن‌ها در یکی از چادرها، دام‌های خود را قرار داده بودند. این نشان از اهمیت دام برای روستاییان، به عنوان تنها منبع درآمدشان دارد. بالاخره آن‌ها هم جاندار هستند و دارای حق حیات.»در ادامه رییس انجمن حمایت از حیوانات، درباره چالش‌های دامپزشکی در ایران، ابراز داشت: «نخستین معضل این است که نقش سازمان دامپزشکی، تاکنون دیده نشده است. در واقع بسیاری از بودجه‌ها، به وزارت بهداشت و اداره تابعه آن‌که با این موضوع مرتبط است، داده می‌شود، در صورتی که آن‌ها حتی توانایی درمان یک گاو را هم ندارند اما همه‌چیز از سازمان دامپزشکی، سلب شده است. از سوی دیگر ساختار سازمان حفاظت محیط‌زیست، همان شکل سازمان شکاربانی قدیم را دارد. واقعیت این است که شیوه سرشماری حیوانات در ایران، اساسا غیراصولی است. در مسئولان این سازمان، کوچک‌ترین احساس مسئولیتی وجود ندارد و آنگاه که شهردار تهران اعلام کرد ما برای حل مشکل ترافیک تهران، حتی تمام درختان تهران را قطع می‌کنیم، هیچ عکس‌العملی مشاهده نشد.» «سیدجاوید آل داود» البته از کارتل‌های واردات گوشت در کشور گفت که امکان هرگونه نظرات دقیق و واقعی را از میان می‌برد: «باید به نقش سازمان دامپزشکی، بها داده شود و جایگاه آن، تغییر یافته و ارتقا یابد. البته قطعا، دام داخلی می‌تواند پاسخگوی نیمی از نیاز داخلی باشد اما مابقی باید وارد شود. به‌هرحال کشاورزی در کشور با مشکل مواجه است و در تامین علوفه مشکل داریم. ما با واردات گوشت مخالف نیستیم به شرط آن‌که اصولی و مجاز باشد تا آن‌که بتواند حتی به رقابت داخلی منجر شود.»